تاریخ غربت علوم انسانی اسلامی با رهیافت عاشورایی

غصه این‌جاست...

کیست که برای‌مان از این روضه‌های نگفته و نهفته بخواند:

در دوران خفقان معاویه، مردم امام حسین (علیه‏السلام) را به عنوان حکیم و متکلّم، فقیه و مفسّر نمی‏شناختند. آنان به گونه‏ای در جهل و بی‏خبری فرو رفته بودند که مسایل دینی و قرآنی را از آن حضرت (علیه‏السلام) که از دودمان وحی و پرورده کنار رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) بود، نمی‏پرسیدند.

«شیخ صدوق» در کتاب توحید می‏نویسد: «نافع ازرق در حضور حسین بن علی (علیه‏السلام) از ابن عبّاس مطلبی پرسید و سالار شهیدان پاسخ او را داد. نافع با گستاخی و جسارت به امام حسین گفت: من از ابن عبّاس پرسیدم، نه از تو. چرا تو پاسخ دادی؟ ابن عبّاس به ناچار گفت: عیبی ندارد. حسین بن علی (علیه‏السلام) نیز فقیهی دانشمند است»(توحید صدوق، ص80). در آن روزگار، سرگذشت انسان کاملی چون سالار شهیدان که قرآن ناطق و جانشین رسول خدا بود و به اذن خدا از همه حقایق عالم امکان آگاه بود به جایی رسیده بود که بدون معرفی ابن عباس شناخته نمی‏شد.

 (به نقل از شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، آیت‌الله جوادی آملی، صفحه 184)

چقدر این صحنه در عرصه علوم انسانی اسلامی با رویکرد عاشورایی آشناست!

 

نقشه راه مرکز راهبردی مطالعاتی زیر خیمه حسین

قابل استفاده برای عاشوراپژوهان و هرکس که دغدغه‌مند علوم انسانی اسلامی با رویکرد عاشورایی است

 

 

نقشه راه مرکز راهبردی مطالعاتی زیر خیمه حسین (دریافت فایل)

 

پست مرتبط: تاریخ شفاهی و جریان شناسی سیر مطالعات عاشورایی زیر خیمه حسین

به دنبال شاخص...

صحبت های آقا در محفل انس با قرآن (در رمضان المبارکی که گذشت) تیر خلاص بود! (مشاهده بیانات)

 

"...اما اینکه حالا اکثریت مردم دنیا اینجور حرف میزنند، اینجور حرکت میکنند، اینجور رفتار میکنند، ما باید عقل خودمان را، دین خودمان را، هدایت الهى را معیار قرار دهیم براى رد و قبول. امت مؤمن و مسلم آن امت و ملتى است که معیار را از قرآن میگیرد، از هدایت الهى میگیرد؛ این میشود معیار.
یکى از چیزهائى که قرآن و هدایت الهى به ما تعلیم داده است، تبعیت از داورى خرد و عقل انسانى است؛ این هم قرآنى است. یعنى پیروى از آنچه که عقل سلیم به آن حکم کند و قضاوت عقل پشت سر آن باشد، این هم یک امر قرآنى است، این هم امر دینى است؛ اینها شد معیار. آنچه که بندگان برگزیده‌ى خدا، معصومین عندالله به ما یاد دادند، این میشود معیار؛ معیار اینها است. اینکه حالا مردم کشورهاى غربى، مردم مادى، مردم فلان بخش از دنیا، در رفتارشان، در اعمالشان، در مسائل زندگى‌شان، در ارتباطاتشان، در تشکیل خانواده، اینجور عمل میکنند، ما هم باید اینجور عمل کنیم، این خطا است."(بخشی از بیانات مقام معظم رهبری در محفل انس با قرآن، روز اول ماه مبارک رمضان)

راه این‌جاست...

 

تازه‌های نشر: کتاب ضریح قدیمی

هر چیزی که رنگی و نسبتی با محبوب داشته باشد حبیب می‌شود، آبرومند، دوست‌داشتنی و شایسته احترام و حتی بوسیدنی!

ضریحی که عمری هم‌دم و هم‌نفس و هم‌آغوش حضرت حسین بوده است چرا چنین نباشد؟

اکنون که این ضریح قدیمی، فارغ التحصیلی رشته خادمی ارباب در دانشگاه کربلا را تجربه کرده و مفتخر به نشان پیرغلامی شده است، به رسم ادب و احترام  و به عشق اربابش از سیر و سلوک و حالاتش می‌نویسیم.

می‌نویسیم از شکوه و هیمنه و افتخارات هم‌راهی‌اش با حسین علیه‌السلام و خاطراتی از اصحاب او – سعیدبن‌عبدالله و جَون و حبیب و...- در هوای همین  صفحات و نیز بیان چندی از آداب زیارت و حتی پاسخ به شبهات وهابیت کج‌اندیش، تا بهتر و راحت‌تر حسین را تماشا کنیم.

باشد تا در کنار ضریح حسین علیه‌السلام نگاه و ادراکی دیگر بیابیم و به برکت این بارقه‌ها زیارت‌مان رنگی از شعور گیرد و جنسی از معرفت، که "من زار عارفا..."

 

ضریح قدیمی نیز محملی برای اندیشیدن خواهد شد اگر...

درنگی در رفتار شناسی: کدام علی؟ کدام حسین؟

...و در کدام لحظه؟ با کدام شاخص؟

 

بررسی شخصیت انسان‌های بزرگ در یک نقطه قابل بررسی نیست، در یک جریان و طیف باید به بررسی آن ها پرداخت...

حتی تصور این انسان‌ها هم در ذهن و رفتار‌ها و منش‌های آن‌ها سخت است.

در کجا باید خشمگین شد آن‌چنان که علی برای عقیل خشم گرفت و آتش در کف دست او قرار داد

و در کجا باید نرم و مهربان شد و لبخند زد، آن‌گونه که علی در برخورد با یتیمان آن‌گونه بود.

علی علیه السلام یک طیف رفتاری است؛ از صلابت و خشونت تا نرمی و عطوفت

همیشه در حال لبخند زدن نیست!

همیشه هم در حال قهر و غضب تکیه بر ذوالفقار نیست!

فرمول " فَبِمَا رَحْمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنْتَ لَهُمْ وَلَوْ کُنْتَ فَظًّا غَلِیظَ الْقَلْبِ لَانْفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ (آل عمران/159)" برای چه مواقعی است؟ که به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان [= مردم‌] نرم (و مهربان) شدی!

کجاها نمی گذشت؟

کجا می گذشت؟

معیار؟ شاخص؟ خط‌کش شما چیست؟

این تبیین و تقریر وظیفه علوم انسانی است.

کدام علی؟ کدام حسین؟

تشکیلاتی؟ عرفانی؟ اجتماعی؟ سیاسی؟ مدیریتی؟ ....

غربال‌گری: الگویی در معادله نیروی انسانی امام حسین

غربال امام حسین در روز عاشورا (در تکمیل بحث تشکیلات‌سوز)

حضرت حسین بن علی- علیه السلام- در شب عاشورا یک جور سخن گفت و در روزعاشورا یک جور؛ شب برای پس زدن نااهل ها و روز برای جذب اندرونیانی بود که از بد روزگار و بد خودشان به خودشان، آن بیرون در لشکر عمر سعد ایستاده بودن، اندرونیانی که به ظاهر بیرونی بودند.
شب عاشورا، سخن از «نمی خواهم، احتیاج ندارم، بروید، بیعتم را برداشتم» بود؛ روز عاشورا می‌گوید، بیایید به من کمک کنید، آیا یاوری و مددکاری هست؟ هل من ناصر ینصرنی؟
شب صحبت می کند تا مبادا خبیثی دربین طیبّ‌ها باشد و روز سخن می گوید تا مبادا طیّبی دربین خبیث‌ها مانده باشد. شب، غربال می کند تا فقط صالحان بمانند و روز غربال می‌کند تا فقط اشقیا در مقابل او ایستاده باشند. (برگرفته از بخش نکته‌ها از سایت حضرت آیت الله حایری شیرازی)

مشاهده پست "تشکیلات‌سوز: راز تصفیه دقیق در معادله نیروی انسانی امام حسین"

دو ویژگی تئوری‌های حسینی

کلنا سفن النجاه ولکن سفینه الحسین اوسع و اسرع

ایده‌ای برای دیدن  دیگرگونه روایات از منظر علوم انسانی

 در این بیان که کشتی امام حسین به نسبت کشتی‌های نجات‌بخش دیگر دو ویژگی ممتاز دارد: وسیع‌تر است و سریع‌تر.

1.اگر اوسع است: پس به همان نسبت، نظریاتی هم که از این آستان نشأت می‌گیرد و هدایت‌بخش و راهگشاست، "فراگیرتر" و "جهانشمول"تر است و انسان‌های بیشتری را در بر می‌گیرد.

2.اگر اسرع است: پس به همان نسبت، نظریاتی که متصل و مربوط به این عرصه شود، "سریع‌تر" و "روان‌تر" نتیجه می‌دهد و در عالم وجود انسان‌ها "کاراتر و اثر بخش‌تر" است.

بعضی روضه‌های امام حسین را فقط مدیران می‌فهمند

سپاس از اساتیدی که فهم دیگرگونه‌ای از روضه‌ها را به ما آموختند:حجت‌الاسلام پناهیان، دکتر رضاییان، دکتر سنگری ...

ما ارتباط امام حسین و حضرت زینب را با خود شبیه‌سازی کرده و گوشه‌ای از آن را می‌فهمیم: ارتباط برادر و خواهر.

اما چه کسی می‌فهمد امام حسین برای حضرت مسلم چقدر زجر کشید؟

چه کسی می‌فهمد امام حسین بالای سر حبیب‌بن‌مظاهر چه کشید؟ (حرفی که برای علی‌اصغرش زد در رثای حبیب گفت. اما کسی برای حبیب این‌طور گریه نمی‌کند.)

اگر کسی رئیس باشد (مثل امام حسین) و نماینده‌ای بفرستد می‌فهمد عُلقه رئیس به نماینده‌اش چقدر است، آن وقت روضه مسلم را می‌فهمد و این که چرا امام با شنیدن خبر شهادت مسلم فرمود: لاخیر فی العیش بعد هؤلاء... (ما که روضه مسلم نمی‌خوانیم، روضه دوطفلان مسلم را می‌خوانیم)

ما این‌قدر سیاسی نیستیم تا روضه حبیب را بفهمیم و الا برای رفتن حبیب ما هم مثل امام حسین شکسته می‌شدیم: (لما وقع حبیب علی الازض بان الانکسار فی وجه الحسین)

ما برای بریر نمی‌توانیم خوب گریه کنیم چون نمی‌فهمیم 50 سال با وضوی نماز عشا نماز صبح خواندن یعنی چه.

 

حسین جان! دستت درد نکند!

لااقل زن و بچه‌ات را به کربلا آوردی تا راحت‌تر بتوانیم گریه کنیم، چون همه زن و بچه دارند.

 

 

با فهم بعضی شبکه‌های ارتباطی ، بعضی روضه‌ها را می‌فهمیم:

o        برادر و خواهر(روضه وداع امام حسین و حضرت زینب)

o        پدر و پسر(روضه امام حسین و علی‌اکبر)

o        مادر و پسر(روضه رباب و علی‌اصغر)

o        برادر و برادر(روضه حضرت عباس)

o        ...

اما در شبکه ارتباطی رهبر و پیروان تا به‌حال روضه‌های کربلا را نشنیده‌ایم.

بعضی روضه‌های امام حسین را فقط مدیران می‌فهمند، باید این شبکه ارتباطی را فهمید تا عمق بعضی روضه‌ها درک شود. برای فهم بعضی روضه‌ها باید مدیر بود...

 

مرثیه‌ای که ویژه مدیران است. (مشاهده خبر)

مابعدالتحریر:

تدبر در کربلا، روشی در عاشوراپژوهی

به بهانه روایت مصور عاشورا

اگر قرآن بهتر قانون هستی است و کربلا بهترین اجرای آن قانون، و از سویی اگر حسین علیه‌السلام عِدل و همتای قرآن است و قرآن نیز عِدل و همتای حسین علیه‌السلام، پس می‌توان از روش شناخت یکی برای فهم دیگری الهام گرفت.

باید نحوه مواجهه خود با کربلا -و اصلا تاریخ- را همانند مواجهه با قرآن دید، آن‌چنان که امام سجاد غزوات حضرت رسول را آن‌گونه می‌دید. (کنا نعلم مغازی‏ النبی‏ و سرایاه‏ کما نعلم السورة من القرآن‏(مکاتیب الرسول صلى الله علیه وآله، ج‏1، ص: 644)) باید در کربلا تدبر کرد.

قرآن با کسی سخن نخواهد گفت و نشانه‌هایش را برای هرکسی آشکار نخواهد کرد مگر کسانی که اهل سؤال باشند، یوسف قرآن که احسن القصص قرآن است شاهدی بر این مدعاست (...آیاتٌ لِلسَّائِلِینَ(یوسف/7)) و اگر کسی اهل سؤال شد قرآن او را رد نخواهد کرد (وَأَمَّا السَّائِلَ فَلَا تَنْهَرْ(الضحی/10))

رویکرد "مسأله محور" راز دیدار داستان‌های کربلاست. در این مجال می‌توان از یک تاریخ و جغرافیا بی‌شمار موضوع دید و با هزاران مسأله و به دنبالش هزاران پاسخ، هزاران سخن تازه و بکر را روایت کرد. روایت مصور عاشورا به دنبال این گمشده است. (مشاهده خبر) 

از این منظر است که از یک سری اسلایدهای ثابت تاریخی (برای دریافت فایل روایت مصور عاشورا- ویرایش اول این‌جا کلیک کنید.) موضوعاتی کاربردی و امروزی خلق خواهد شد، موضوعاتی برای زائرانی که تشنه زلال معرفتی از کربلا هستند.

در این بستر و زمینه و با عنایت به این روش است که می‌توان یک روز از سبک زندگی حسینی گفت، و روزی دیگر از جلوه‌های باور در کربلا، یا اثر کلام در جریان کربلا دید یا درمانی برای یأس و تقویت امید یافت. از انسان کامل گفت، نردبان آسمان در کم‌تر از 10 روز را روایت کرد. کربلا جاری یاد خدا را طرح کرد. داستان سیاهی لشکر، عاقبت به خیری، جلوه های پویایی در کربلا، عاشورا و ظهور و... را به تماشا نشست.(برای مشاهده برخی از موضوعات طرح شده این‌جا کلیک کنید.)

این‌گونه جغرافیای تخصصی کربلا در بردار تاریخ، سراسر درس و نکته و عبرت خواهد شد.

روش تحقیقی از جنس زیارت

سرزمینی برای اندیشه

پیش‌نوشت: محقق در مرحله‌ای از فرایند پژوهش، روش گردآوری اطلاعات خود را در انجام تحقیق با دو شاخص میزان دقت روش و صحت اطلاعات حاصل از آن روش انتخاب می‌نماید. برای گردآوری اطلاعات، عموما از دو روش به شرح زیر استفاده می شود:

الف- روش کتابخانه‌ای (اسنادی): مشتمل بر روش‌های آمار‌خوانی(بررسی اطلاعات و آمار و ارقام)، سند‌خوانی(بررسی اسناد و مدارک منتشر شده یا منتشر نشده) ، تصویرخوانی( استفاده از نقشه‌ و کروکی و ...) و ...

ب- روش میدانی: مشتمل بر روش‌های آزمون‌گیری،مشاهده(فردی/گروهی، علنی/غیرعلنی، مشارکتی/غیرمشارکتی، کنترل شده و کنترل نشده) مصاحبه(چهره به چهره، تلفنی، از راه دور از طریق رایانه)، پرسشنامه‌ای‌ و ...(برگرفته از جزوه "روش تحقیق کاربردی" جناب دکتر گنجعلی)

در فصل سوم پایان‌نامه کارشناسی ارشد(مبحث روش تحقیق) به لزوم وجود یک پیش‌نیاز به نام "توسل" اشاره کردم...

	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
پیش نیاز اول:مطالعه و فیش برداری
پیش نیاز دوم: توسل
گام اول: نگاه مساله محور
گام دوم: بازگشت مجدد به متون
گام سوم: نکرار و انس با متون
گام چهارم: بررسی تحلیل بزرگان
گام پنجم: مهندسی معکوس

                                                                          گانت چارت مراحل تحقیق

احساس می‌کنم برای مطالعات عاشورایی انجام یک کار میدانی-پیمایشی نیز ضروری باشد: "سفر کربلا"، البته سفری از جنس زیارت نه سیاحت، هرچند این سفر با ویرایش سیاحتی‌اش هم می‌تواند برای محققین غربی راهگشا و الهام‌بخش باشد.

کربلای معلی-بهار فاطمیه1392