مدل هوشمندانه امام حسین برای برون رفت از وضعیت موجود زمان خود

فراتر از علم، احیای انگیزه عاشقانه

پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «العلم علمان؛ علم الأدیان و علم الأبدان» ( بحارالأنوار، ج1، ص220)

 همگان، حدیث یاد شده را این‏گونه می‏فهمند که علم ابدان، علومی است که پیوند مستقیم با بدن دارد، مانند پزشکی، داروسازی و...، یا به شکلی برای تأمین نیازهای بدنی به کار می‏آید؛ مانند زمین‏شناسی، گیاه‏شناسی، جانورشناسی، کشاورزی، دامداری و... . علم ادیان نیز از علومی است که به دین ارتباط دارد؛ مانند فقه، فلسفه، کلام و تفسیر.

لیکن عارفان متفکّر، این حدیث را به گونه‏ای دیگر تبیین می‏کنند و هر سخن و حدیثی در بیان عارفان، رنگ و بویی تازه می‏یابد. به نظر عارف، فهمیدنی‏های حصولی و دانش‏های مفهومی مربوط به علم ابدان است؛ ولی یافته‏های حضوری و چشیدن‏های شهودی، مربوط به علم ادیان است. از این منظر، حکیم، مفسّر، متکلّم و فقیه با بدن سروکار دارند؛ امّا عارف عاشق با جان سروکار دارد. علم ادیان، یافتنی‏هاست؛ زیرا دین، متن واقعیت و حقیقت است، نه مفهوم. بنابراین، عاشق با علم ادیان پیوند دارد؛ چنان‏که حکیم با علم ابدان مأنوس است.

بشوی اوراق اگر همدرس مایی  که درس عشق در دفتر نباشد

پس، انسان تا می‏فهمد و با علم انس گرفته است، با بدن سر و کار دارد و هنگامی که حقیقت را می‏یابد و با معلوم مرتبط است، با دین به سر می‏برد. او زمانی به واقع دین می‏رسد که یافته باشد.

 

سالار شهیدان، پس از بررسی وضعیت جهان اسلام، دریافت که صرف علم و استدلال حصولی خواهانی ندارد و بازار سخنان حکیمانه، تألیف و تدریس کتاب‏های علمی و تدریس فقه و کلام و تفسیر، کاسد و راکد است. همه این راه‏ها را امامان پیشین پیموده بودند و خود او نیز بیست سال آن را آزموده بود.

آن حضرت عملا  فرمودند: در این زمانه، اندیشه حصولی خواهان ندارد و گوش مردم از شنیدن سخنان عالمانه خسته شده است؛ امّا ندایی از درون، آن‏ها را به آخرت فرا می‏خواند و سامعه باطنی آن‏ها منتظر دریافت صدای هاتف غیبی است. اکنون آنچه جایش خالی است و جهان انتظار آن را می‏کشد، انگیزه است؛ انگیزه‏ای برخاسته از عشق و عاطفه، نه صرف عقل و منطق. با این چراغ می‏توان جهان را روشنایی بخشید و خفتگان را بیدار کرد.

سالار شهیدان، اندیشه مردم را با انگیزه عاشقانه هماهنگ نمود و عقل جهانْ بین را در پرتو نور عشق احیا کرد. کسی که رهبری خویش را به دستان توانای عشق می‏سپارد، مست شراب ناب توحید می‏شود و در راه انجام فرمان‏های الهی، همه دشواری‏ها و خطرها را به جان می‏خرد. (شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی، حضرت آیت‌الله جوادی آملی، صفحه 214)